Bánh bèo Huế ngày ấy với bây giờ một bài thử so sánh quá khứ, hiện tại. Một cảm nhận một món ăn bình dân quen thuộc của người Huế. Bánh bèo bán nhiều nơi nhiều hương vị khác nhau. Riêng bánh bèo Huế O Thu món ăn mình rất nhiều lần. Mãi gần đây mới nhìn ra được nhiều cái đẹp trong một dĩa bánh. Giới thiệu một cách nhìn nhận ẩm thực Huế của Samgoshare. O một từ địa phương ở miền Trung nghĩa là Cô.
Bánh Bèo Huế ngày ấy đã xa
Ngày trước người bán bánh số lượng ít luôn nách một cái rổ với nhiều loại bánh bán dạo trong xóm quen. Người bán nhiều phải gánh một gánh băng qua nhiều xóm với giọng rao quen thuộc ai bánh khôn? Tiếng rao nớ chừ chỉ còn hoài niệm xa vắng. Một ngày ngồi tại Sài Thành cứ mơ nghe tiếng rao thân thương một thuở. Theo thời gian đất nước đổi mới hội nhập cùng thế giới ngành du lịch được phát triển theo. Nhiều món ăn xưa cũ được nâng tầm đặc sản quảng bá như đạo ẩm thực. Người bán ngồi một chỗ hoặc mở quán rộng rãi khang trang nâng tầm khu vực.
Người bán chạy theo doanh số phục vụ khẩu vị của người miền khác. Vô tình làm mất đi bản sắc hương vị vốn có của bánh Bèo Huế. Hội nhập vẫn giữ được nét riêng có mới khó. Khách du lịch có ăn nhiều thế nào sự thưởng thức của họ vẫn thoáng qua cho biết. Họ vẫn thiếu đủ thứ, thiếu hẳn cả một vùng trời quá khứ xa xăm về món ăn. Vì thế họ ăn nhanh chóng, selfie ào ạt khoe cho biết chứ không thấu hiểu. Nhiều khi đưa một miếng bánh bèo vô miệng hãy khoan nuốt vội. Ta cứ ngậm mà “nghe thương yêu dâng cao như ngọn đồi, như xa xôi nay quay về gần gụi “. Dường như ta nghe đâu đó những ký ức nhung nhớ réo gọi chảy về.
Xuất xứ món bánh Bèo
Thuở nhỏ khoảng ba bốn giờ chiều mà mấy O bán bánh không ngang qua sẽ bần thần khó chịu. Lớn lên tôi xa Huế dọc ngang nhiều vùng miền đất Việt. Bánh bèo ăn nhiều nơi không bao giờ bằng chốn xa xưa. Theo dòng thời gian thuở trước “bánh bèo theo tiếng Mường gọi “pảnh pèo”. Một thứ bánh người Mường bày cỗ dâng hương hồn người chết. Họ gọi chung “pảnh pương ” tức bánh bương để dâng cỗ, dâng hương hồn người chết “. (Theo Từ điển tiếng Huế của Bùi Minh Đức trang 80. Ấn bản lần 3 quyển Thượng). Qua đó từ món ăn dành cúng cho người đã khuất.
Quá trình Việt hoá đã tạo nên món bánh Bèo bình dị độc đáo trải qua một chặng đường dài gian khó. Quá trình đó âm ngữ đã được đọc viết lại theo lối hiện đại. Trở thành tên gọi như ngày nay chứ không liên quan chi đến “bèo dạt mây trôi” chi cả. Việc ăn hàng của người dân một hình thức duy trì gìn giữ bánh Bèo trở nên phổ biến gần gũi. Người dân có tâm hồn ăn uống được khai sáng ít nhiều qua những lần thưởng thức hương vị cố đô Huế. Bạn sẽ ngồi trên chiếc ghế nhỏ, trước một gánh nhỏ, trong một sân nhỏ, ven một con đường nhỏ, có quán nho nhỏ mang tên O Thu. Nếu ăn hàng chưa đủ vui lòng tới một quán khác có tên Mệ Thẻo.
Bánh Bèo lưu giữ nhờ người dân
Đôi khi ăn xong trong mùa hè được kết thúc bằng ly nước đậu ván sóng sánh. Mùa mưa gặp ly nước chè gừng thơm lừng quá xá đã. Mỗi lần ra Huế y như rằng phải ghé chỗ O Thu. Có năm ra Huế nhiều ghé ăn hàng bánh Bèo, O cứ tưởng đang sống tại Huế. Răng lâu ni không thấy em ghé? Đôi lần ra nhớ bánh Bèo ghé O định thưởng thức gặp ngày rằm đành tiu nghỉu ra về. Một nét rất Huế vẫn còn giữ được ngày rằm, mồng một không bán giữ giới tránh sát sanh. Nét văn hóa rất đặc sắc chỉ còn tồn tại với nhều người buôn bán tại đất cố đô. Theo dòng đời ăn hàng, bản sắc của một món ăn dân dã được gìn giữ lưu truyền từ những con người Huế bình thường.
Mối kết giao thân tình giữa người bán và người ăn, giữa quá khứ và hiện tại đan xen với nhau kỳ lạ. Người dân không đao to búa lớn như các bài phát biểu của mấy ôn. Biết đâu tương lai Huế lên thành phố thuộc trung ương. Trong giây phút thăng hoa mấy ôn lại đổi tên bánh bèo Huế thành bánh bèo Trung Ương sẽ răng hè. Có trời mới biết được ngày mai thế nào, hôm ni cứ ngồi lai rai bên gánh bánh bèo O Thu. Hỏi O đặt tên bánh bèo Trung Ương được khôn. O cười biết mô, Huế là rứa hí. Cho thêm một dĩa nữa O ơi. ( Huế, Samgoshare – 2015)
