Sáng sớm chuẩn bị hành trang lên đường khám phá Cánh đồng Chum thứ nhất tại Phonsavan . Từ trung tâm thị xã Phonsavan chạy xe máy đến cảnh quan cự thạch thứ nhất khoảng hơn mười một cây số, hai nơi khác xa hơn. Tính tôi thích lang thang rong chơi nên tranh thủ đi càng sớm càng tốt. Hôm qua gặp dịp ấm lòng nơi xứ lạ, sáng dậy sớm, các anh bộ văn hóa đã rời đi. Quan sát lại chỗ hôm qua là quán ăn nằm phía trước khách sạn.
Sáng sớm trời se lạnh ra quán tìm bữa sáng trước lúc lên đường. Quán chưa bán gì, cô chủ đưa một đùi gà cùng món xôi Lào truyền thống. Bếp lửa đêm qua vẫn còn, tôi nướng đùi gà cho nóng. Suốt một tuần từ lúc bước vào biên giới Lào đến lúc ra khỏi biên giới tôi đều dùng xôi. Có ngày sáng ăn xôi, trưa xôi và chiều xôi. Cơ địa tôi ăn xôi thường hay nặng bụng, vậy mà Xôi Lào không làm bị đầy bụng, thật vi diệu. Món xôi Lào tự nhiên trở thành “đặc sản sống” vì nhờ nó mà sống.
Hồn muôn năm cũ
Thuê xe máy dễ dàng tại nơi trọ, một ngày giá hai trăm ngàn tiền Việt. Tối hôm qua yêu cầu, sáng nay đã có xe dựng sẳn ngoài sân. Kiểm tra chuẩn bị đầy đủ đồ chơi, lên xe rồ ga và chạy theo con đường hướng dẫn từ bác Google Maps. Con đường phục vụ cho khách du lịch tham quan di sản thế giới xuyên qua nhiều quả đồi mới xẻ. Đường nhựa mới khá đẹp, nhiều đoạn lên xuống trập trùng. Nhờ cảnh quan thay đổi, những vạt đồi đất đổ au bên cạnh nhiều cánh rừng xanh um bạt ngàn. Không khí mát mẻ trong lành, tôi hít căng tràn lồng ngực Omega mà khoan khoái.
Băng qua vài đoạn đường thoáng đảng, hai bên toàn núi đồi. Điểm đến đầu tiên Cánh đồng Chum số một ở gần Phosavan lớn nhất trong di sản. Mua vé vào tham quan, từng Cánh đồng Chum đều có bán vé vào cổng riêng biệt. Nhân viên phục vụ tùy thời gian của du khách. Các khách đoàn thường tham quan chỗ này vì nhiều có chum nhất và dễ đi. Cánh đồng Chum số một có hai cụm, cụm nhỏ trên cao ít chum và cụm lớn nhiều chum đá trải dài trên diện rộng. Vì vậy mới được gọi là Cánh đồng Chum.
Chum đá của tiền nhân
Trên đường đi bộ vào, lòng mừng khấp khởi khi giấc mơ của hắn đã thành sự thật. Sau bao lần lập kế hoạch, bước chân nhỏ bé của hắn đã vào nơi người tiền sử từng sinh sống. Theo con đường dẫn lên cụm trên đồi trước, những chiếc chum đá to lớn hiển hiện trước mắt. Tôi rất sảng khoái khi tận mắt ngắm tay sờ vào hiện vật đã phơi gan cùng tuế nguyệt hơn hai ngàn năm. “Trăm nghe không bằng một thấy, trăm thấy không bằng một sờ ”. Câu nói dân gian đã chứng thực những gì diễn ra trước mắt. Từ trên đồi cao nhìn xuống xa xa phía dưới, hàng ngàn cái chum lớn nhỏ nằm rải rác trên một khu vực rộng.
Dù đã xem nhiều lần qua hình ảnh, tôi vẫn sửng sốt trước một Cánh đồng Chum Phonsavan rộng lớn. Một cánh đồng mênh mang chum đá và chum đá gây ấn tượng hết sức mạnh mẽ. Chum cái to cái nhỏ, cái nằm cái đứng nghiêng ngả. Có những cái bị chôn một phần dưới đất hoặc nổi hẳn lên trên, vài chum bị bể nằm chơ vơ bên chum nguyên vẹn. Các chum đều có miệng nhỏ đáy lớn, tìm quanh chỉ còn một cái nắp chum to nặng im lìm. Bên ngoài chum do nắng mưa bị xâm thực rất nhiều, địa y bám tùm lum. Các dấu vết xước như dấu đục đẻo hay công cụ nào đó, nhìn vào trong mỗi chum không thấy gì ngoài sự trống rỗng.
Bóng câu qua cửa sổ
Chuyện chum đẽo từ đá mà xung quanh không có núi đá nào làm đau đầu các nhà nghiên cứu. Tôi quan sát rất kỹ một số chum có cạnh bị sứt mẻ, không phải loại đá granite như vài bài báo đã viết. Theo tôi, biết đâu họ thi công từ một loại vật liệu nào đó mà theo thời gian đã cứng gần như đá. Mùa này du khách không đông đúc tha hồ chọn góc chụp. Tình cờ gặp lại đôi vợ chồng người Pháp, đã từng chung chuyến xe nhớ đời từ Luang Prabang về đây. Loanh quanh trên Cánh đồng Chum số một, nơi đang lưu giữ hàng ngàn cái chum đá lòng bồi hồi trầm ngâm.
Lang thang bên những chiếc chum đá lòng đầy hoài niệm vắng xa. Ngồi nghỉ chân nhìn nắng như dát vàng tràn ngập cả một Cánh đồng Chum Phonsavan rộng lớn. Gần đó có một hang đá, ghé vào xem chỉ đá với đá và vài ba tượng Phật sót lại. Hiện nay lý giải của các nhà nghiên cứu vẫn chưa ổn thỏa lắm. Người ta làm thế nào để chế tác chúng? Đá lấy từ đâu, vận chuyển thế nào? Người tiền sử làm chum để làm gì? Các câu hỏi vẫn lơ lửng, thách đố với thời gian chờ đợi câu trả lời của hậu bối. Tiếp tục chạy xe đến Cánh đồng Chum thứ hai đang đợi tôi.
Creator Samgoshare Music Xin Cho Tôi – Trịnh Công Sơn Singer Khánh Ly
