Hầu như mọi du khách đến tham quan Ấn Độ đều hướng về cố đô Agra. Dẫu đã qua thời kỳ vàng son Agra vẫn ánh lên nét đẹp của “nhan sắc” mà năm tháng vẫn chưa phai tàn. Hãy hình dung cho dễ hiểu, cố đô Agra như một cô gái đã từng rất đẹp. Nay về già vẫn còn đẹp theo kiểu cổ điển mà thiên hạ hay gọi đẹp lão vậy. Lược sử thăng trầm cố đô Agra của đất nước Ấn Độ muốn giới thiệu vài nét cơ bản. Nhằm giúp du khách hiểu thêm về di tích lịch sử mà định mệnh đã vô tình trao cho nó.
Nguồn gốc tên Agra
Cố đô Agra đón tôi trong đêm đen tĩnh mịch đường phố đã bớt náo động. Ánh đèn vàng vọt đâu đó trên đường theo xe tuktuk từ nhà đến tận khách sạn. Khách sạn có phòng ngủ, phòng tắm khá sạch sẽ, sân vườn nhỏ dễ thương. Trong đêm khuya hôm ấy, nằm đọc lược sử một chút về vùng đất Agra thăng trầm. Thành phố Agra nằm trên bờ sông Yamuna sông ở bang của Ấn Độ Uttar Pradesh. Dân số khoảng 1,6 triệu người, đông dân thứ tư ở bang Uttar Pradesh. “Chữ Agra có nguồn gốc tiếng Hindi với từ agar có nghĩa là “chảo muối ”. Vì nơi người dân ban đầu định cư có đất nước lợ với muối được tạo ra ở đây bằng cách cho bốc hơi”. Dân gian luôn có cách đặt tên rất dân dã.
Bất ngờ lịch sử Afganistan Ấn Độ
Gần đây vào ngày 15 tháng 8 năm 2021 thủ đô Kabul thất thủ. Trước sự bỏ cuộc và tấn công chớp nhoáng gây ít thương vong nhất từ hai phía của cuộc nội chiến. Người dân Afghanistan đứng trước sự chọn lựa sinh tử ở lại đất nước hay ra đi. Cuộc tấn công này làm tôi nhớ lại trận chiến gần năm trăm năm trước tại khu vực Agra tiểu lục địa Ấn Độ. Trận Panipat đầu tiên vào tháng Tư năm 1526, giữa đội quân xâm lược Babur và vương triều Sikandar Lodi cũng nhanh đến bất ngờ. Thắng lợi của quân xâm lược nhờ thuốc súng và pháo dã chiến. Kết thúc 320 năm cai trị của vương triều Hồi giáo Delhi (1206-1526) từ Sikandar Lodi tại Ấn Độ.
Vương triều được bắt đầu do tướng Muhammad Ghori (1149-1206) người đã đặt sự thống trị Hồi giáo tại Ấn Độ. Năm triều đại vương triều Hồi giáo Delhi đều do người từ Afganistan cai trị. Từ Mamluk (1206-1290), Khalji (1290-1320), Tughlaq (1320-1414), Sayyid (1414 –1451) đến Lodi (1451–1526). Lãnh thổ ngày ấy bao phủ một vùng rộng lớn của tiểu lục địa Ấn Độ cũ. Bao gồm Bangladesh, Pakistan và phía nam Nepal ngày nay. Chàng tiểu vương Babur ngày ấy đã kết thúc sự cai trị Hồi giáo Delhi, mở ra thời kỳ Mughal mới của xứ Ấn Độ. Giá như ngày ấy khu vực Agra chưa được vua Sikandar Lodi chọn làm kinh đô ngắn ngủi (1506-1526). Biết đâu ngày nay sẽ có một cố đô Agra Ấn Độ hoàn toàn xa lạ.
Giá như của lịch sử
Lịch sử khi có độ lùi thời gian nhìn lại luôn chứa những bí ẩn khôn lường khó lý giải. Chuyện Agra đưa ta trở về khu vực Fergana xa xôi, một thành phố phát triển của đất nước Uzbekistan ngày nay. Một vùng của xứ sở Trung Á liệu có liên quan gì đến Ấn Độ? Theo dòng lịch sử vào năm 1494 cậu bé Bakur Mirza(1483-1530) khi mới 12 tuổi được nối nghiệp cha. Cha ông Umar Shaikh Mirza II (1456–1494) người cai trị thung lũng Fergana. Cậu bé trở thành cháu nội thứ của hoàng đế Abu Said Mirza thuộc vương triều Timurid. Người đã cai trị một khu vực rộng lớn bao gồm Kazakhstan, Uzbekistan, Afghanistan với miền đông Iran ngày nay.
Kế thừa cai trị tiểu vương quốc còn tuổi nhỏ nên bà con họ hàng nổi dậy chiếm thành Samarkand. Cậu bé phải mất hai năm mới lấy lại được thành Samarkand. Cai trị bình định tại đây thời gian ngắn sau lại mất thành Fergana.
Ngày nay khoảng cách giữa hai thành phố của đất nước Uzbekistan hơn 500 cây số, ngày xưa khó khăn thế nào. Lịch sử giai đoạn huynh đệ tương tàn của vương triều Timurid. Vì khoảng cách quá xa không thể điều hành, tái chiếm được Fergana lại mất thành Samarkand. Cuối cùng Bakur Mirza mất luôn hai thành trì quan trọng vào năm 1501. Từ đó một quá trình trốn chạy di chuyển về hướng Kabul. Ông được đế chế Ba Tư giúp đỡ, vào năm 1504 tiểu vương Babur Mirza chiếm được Kabul cùng với hai thành cũ.
Niềm tin mãnh liệt
Cai trị không được lâu, sau đó lần thứ ba lại mất hai thành Samarkand và Fergana. Cuộc đời sự bất quá tam, từ ngày đó chàng trai trẻ mới 23 tuổi mãi mãi ngậm ngùi rời xa cố hương. Lịch sử thăng trầm đã chuyển sang hướng khác, Babur Mirza gây dựng sự nghiệp tại Kabul với mối quan hệ tốt với đất nước Ba Tư. Tiểu vương Babur học hỏi chuyên tâm nghiên cứu văn hóa lịch sử đất nước Ba Tư. Một ngày đẹp trời ông hướng tầm nhìn về phía Bắc giáp ranh tiểu lục địa Ấn Độ. Từ niềm tin mãnh liệt ấy ông đã tạo nên lịch sử đặc biệt thăng trầm cố đô Agra của đất nước Ấn Độ ngày nay.
