Một lần chứng kiến tàn tích cung điện của vương triều Pagan vào thế kỷ XI-XII của đất nước Myanmar. Gần 1000 năm trôi qua cung điện xưa chỉ còn hoài niệm. Quá khứ từ oai hùng đến mờ nhạt của vương triều Pagan. Dường như tại Bagan chùa hay đền không có sự phân biệt rõ ràng. Việt Nam thường có phân biệt chùa thờ Phật có hoặc không người cư trú bên trong. Đền thường thờ các vị Thánh Thần còn lại ít có sự cư trú bên trong. Tại Bagan chùa hay đền phần lớn đều thờ nhiều vị Phật khác nhau. Trong quá trình Phật giáo phát triển thời cổ đại có rất nhiều vị Phật. Vì vậy Bagan gọi đền hay chùa thường ít có phân biệt.
“Lối xưa xe ngựa hồn thu thảo”
Nhóm chúng tôi từ nơi nghỉ mát dưới bóng cây đời tại đền Shwegu Gyi Phaya tiếp tục lên đường. Lần này bác tài tuk tuk đưa đến thăm cung điện của vương quốc Myanmar thuở xưa. Tôi cứ ngỡ một cung điện nguy nga lộng lẫy nào đó hiện ra giữa vùng nắng cháy Bagan như chuyện cổ tích. Càng về trưa càng nắng gay gắt, nhiệt độ tăng dần bên ngoài lẫn bên trong. Các chai nước lọc giải nhiệt đem theo lần lượt vơi theo từng giờ.
Chàng tài xế chỉ tôi cung điện bên trong khu vườn này khi xe tuk tuk vừa tới. Trước mắt tôi một khu vườn hoang vắng, ngạc nhiên cung điện vương quốc xưa nằm đâu? Tưởng như một chuyện đùa. Cuốc bộ thêm một đoạn trước mắt khu nhà chỉ có mái che tôn khá rộng bao trùm. Cung điện xưa giờ chỉ còn tàn tích được gìn giữ dưới các mái tôn ấy. Vào nơi nhìn thật kỹ chỉ những cái móng gạch cùng các bờ tường gạch đâu đó còn lại.
Than ôi thời hoàng kim còn đâu, thời vàng son đã chìm trong cát bụi. Khó có thể tưởng tượng những gì của quá khứ khi tôi thấy một màu gạch bạc thếch. Cả một tàn tích vắng bóng người tham quan, nơi đây không có gì để sống ảo. Ngoài các bức tường, móng gạch cũ cùng cát bụi thời gian nằm sâu bên dưới. Vậy ai đã chôn vùi tàn phá các công trình một thời vang bóng của vương triều Pagan. Chiến tranh ngoại xâm, nội chiến hay lòng người dân tan tác tại di sản Bagan.
Vua lập nước Anawrahta Minsaw
Theo lịch sử ghi chú cung điện thuộc thời vua Anawrahta Minsaw (1014-1077). Một vị vua vĩ đại của vương triều Miến Điện, sáng lập nên quốc gia này tại vùng xa xôi Pagan. Vua Anawrahta Minsaw người có công xây dựng một vùng đất khô hạn Thượng Miến Điện thành nơi trù phú. Ông tạo dựng nên vương quốc Pagan hay Bagan ngày nay, lên ngôi vào năm 1044. Lúc bấy giờ tương đương với triều Lý thịnh trị nước Đại Việt. Lý Thánh Tông lên ngôi năm 1054 đổi tên nước thành Đại Việt. Vua Anawrahta lần đầu tiên thống nhất toàn bộ vùng thung lũng Irrawaddy. Trong lịch sử ông ngăn chặn sự tiến công của đế quốc Khmer theo Ấn Độ giáo.
Ông ủng hộ phát quang Phật giáo nguyên thủy tại đất nước mình. Nhà vua Anawrahta đã tạo dựng một nền hành chính mạnh mẽ giúp cho các vua đời sau. Tạo dựng khu vực Pagan thành một vương quốc mạnh mẽ, đặt nền tảng cho ngôn ngữ và văn hóa Miến Điện phát triển rực rỡ. Những gì ta thấy ngày nay tại cố đô Bagan là di sản của ông từ buổi ban đầu sơ khai. Người vua vĩ đại ấy trải qua nhiều giai đoạn biến loạn của thời cuộc. Cung điện nơi ông sống ngày ấy đang nằm im lặng trước mắt tôi. Các di sản của những vương triều vua trong khu vực Đông Nam Á, còn lại nguyên ven đến ngày nay không nhiều.
Mấy ai nhớ về
Tàn tích cung điện của vương triều Myanmar xưa nhắc nhở với người đời về thăng trầm thế sự của lịch sử. Du khách đến thoáng qua nhìn lịch sử vãng lai chốc lát. Mấy ai nhớ về nơi đây đã từng tồn tại vị vua Anawrahta Minsaw anh minh vĩ đại của đất nước Myanmar ngày nay. Tôi đứng bùi ngùi trước tàn tích cung điện vương triều Pagan. Quá trưa rồi nghiên cứu lịch sử cũng cần có thực với vực được đạo. Tìm một nơi nghỉ ngơi ăn trưa ở Bagan.
Photo Samgoshare 
