Thánh địa Mỹ Sơn nỗi buồn trong chiều vắng như tiếng cảm thán của riêng tôi. Trời đã về chiều ánh tà dương buông dần trong không gian tĩnh mịch. Khung cảnh ảm đạm hiện rõ dần lên theo thời gian mất ánh mặt trời. Một ngày, một mình rong ruổi tại Thánh địa Mỹ Sơn. Tôi đã thấm mệt qua mỗi bước chân lang thang trong chiều vắng.
Ngồi cô đơn trong chiều vắng
Chiều ấy các khách nước ngoài săm soi chụp từng bức ảnh chi tiết của đền gạch. Vài công trình đang dựng giàn giáo trùng tu nhưng khá chậm chạp. Bởi kinh phí cùng sự hiểu biết hạn chế về nền văn hóa Chăm Pa. Cỏ cây vui vẻ phát triển xanh tươi bên đền đài câm lặng. Chắc chắn đã có thời gian dài trong quá khứ không có ai thờ phụng chăm sóc. Mới hay sự trường tồn của mỗi dân tộc phụ thuộc vào số đông nhân dân. Hơn trăm năm quên lãng sự vĩ đại của đền đài cung điện cũng thành tro bụi. Lịch sử không phải lúc nào cũng phát triển như mong muốn của nhà nghiên cứu.
Bất ngờ nhìn thấy một tượng đá đang ngồi mất đầu chỉ còn lại dáng hình vĩnh cữu tháng năm. Một bức tượng gây nổi cảm thán khó quên với tôi vào khoảnh khắc đứng sau lưng ngài. Ngài ngồi đó đã bao năm trôi qua, nhìn quần thể tôn giáo của một vương triều sụp đổ trước mắt. Liệu hình ảnh nguyên vẹn còn lại trong tâm trí của bao người đã khuất. Nhìn tượng như một biểu trưng cho mất mát của tôn giáo cùng tổ quốc. Chưa hết tôi gặp thêm một tượng thần bằng đá mất đầu đứng trơ trọi không biết quân vương đang ở đâu. Con bò đá nằm mất đuôi êm đềm bên đồng cỏ xanh đang tươi lên. Một tương phản thú vị của màu thời gian, thấm mệt của bò hay mệt mõi của lịch sử người dân Champa.
Lịch sử ngậm ngùi
Thăng trầm của mỗi dân tộc như vết cắt lưu đày mà bụi thời gian dần phủ mờ theo năm tháng. Màu gạch nguyên gốc là màu của đất hòa với nước yếu tố thủy tổ của sự sống. Gạch được nhào nặn với nước tạo thành hình hài từ bàn tay trí óc con người. Nó được tôi luyện trong lò lữa, gạch trở nên chuyển màu cứng cáp hơn khi trưởng thành. Tiếp tục phơi mình trong nắng mưa qua hàng trăm năm gạch mang màu thời gian riêng có. Bạc màu vì buồn cho cố quốc hay vì dãi nắng dầm mưa miền Trung. Điều bất ngờ nhất, các viên gạch vẫn còn trơ gan với thời tiết bền hơn cả bê tông ngày nay.
Tôi ngồi nhìn di sản Mỹ Sơn rơi rơi trong chiều hoang lạnh. Lòng băn khoăn tự hỏi, điều gì đã làm một dân tộc từng có nền lịch sử văn hóa tuyệt vời phải đi vào cát bụi. Không thể đổ lỗi do thiên nhiên khắc nghiệt hay chiến tranh đọa đày. Càng không thể do bên thắng cuộc muốn viết, muốn ghi chép lại gì cũng thành lịch sử. Phải có một nguyên nhân sâu xa gốc rễ nào đó xuất phát tự trong thuộc tính của dân tộc. Ngoài di sản văn hóa Mỹ Sơn còn bao nhiêu nền tảng văn hóa, âm nhạc, ẩm thực của họ đã đi về đâu? Không thể một sớm một chiều mất hết theo cách đầy cay đắng!
Từ di sản văn hóa Mỹ Sơn nếu muốn khám phá nhiều lịch sử đặc sắc của nước Việt. Bạn cần lên đường đến một di tích lịch sử êm đềm của Phú Yên.
Photo Samgoshare 
