Người Ấn Độ theo Ấn giáo khi chết thường hỏa táng và thả tro cốt theo sông theo cây cối giữa đời. Người theo Hồi giáo phần lớn cũng chọn cách hỏa táng, chỉ những người giàu có quyền lực mới xây lăng theo ý mình. Tại cố đô Agra ngoài lăng Taj Mahal nổi tiếng thế giới còn có khu lăng mộ Itimad-ud-Daulah được xây dựng trước lăng di sản. Thật ra hai công trình xây dựng gần như cùng thời kỳ trước sau vài chục năm. Khu lăng mộ này khởi công trước dành cho cha mẹ của hoàng hậu Nur Jahan. Đồng thời là ông bà nội của hoàng hậu nằm trong lăng di sản Taj Mahal.
Một nhân vật có thân phận đặc biệt trong hoàng cung của triều vua Jahangir (1569-1627). Theo các sử gia Ấn Độ bà đã điều hành triều đình mười lăm năm “sau bức màn nhung”. Dẫu xuất thân từ gia đình quí tộc lưu vong nơi đất khách quê người. Khó có thể ai ngờ rằng đứa bé gái được sinh ra trong một đêm giá buốt lạnh lẽo. Gia đình thân phụ không có gì để ăn, may nhờ đoàn lữ hành cưu mang trong chuyến di tản định mệnh từ Ba Tư qua Ấn Độ. Các ngẫu nhiên của định mệnh đưa đứa bé gái lớn lên ở Ấn Độ. Lạ lùng hơn nữa có một đời chồng trước khi thành hoàng hậu đầy quyền lực.
Lăng mộ cha mẹ hoàng hậu
Hoàng hậu Nur Jahan vợ sau của vua Jahangir, một phụ nữ ngoan cường mạnh mẽ. Cha bà đã trở thành tể tướng dưới triều vua Jahangir. Bà là cô ruột của hoàng hậu Mumtaz-Mahal, mai mối cháu gái mình với hoàng tử Khurram. Người mà sau này lên ngôi vua trở thành Shah Jahan nổi tiếng. Thuở trước những cuộc hôn phối luôn tạo nên sự liên minh mạnh mẽ giữa các gia đình quyền quí. Tôi theo bước chân của đoàn người hành hương tôi đến viếng khu lăng mộ Itimad-ud-Daulah tại Agra. Lăng mộ của Mirza Ghiyas Beg và bà vợ ông Asmat Beghum, xuất thân từ Iran và phục vụ dưới triều Akbar đại đế. Sau này khu lăng mộ còn dành cho những người thân của bà Nur Jahan.
Nhìn thấy từ xa khu lăng mộ nằm bờ phía đông của sông Yamuna tôi thật sự bất ngờ. Khu vườn lớn hình cây thánh giá được cắt ngang bởi các dòng thủy lộ và lối đi bộ. Thiết kế cảnh quan sân vườn thuần túy theo phong cách Ba Tư. Lăng mộ nằm trên bệ nền cao ráo, các góc đều có tháp bát giác đặc trưng. Bước vào bên trong mát lạnh đến ngạc nhiên. Các mảng đá cẩm thạch trắng được trang trí báng các loại đá quý tạo thành nhiều hình ảnh sinh hoạt đời thường. Ví như cây tùng cây bách, chai rượu, trái cây và hoa. Vài mảng tường đá cẩm thạch lộng hình 3D mỹ thuật tinh xảo, giúp ánh sáng xuyên thấu vào bên trong.
Yên bình trong tĩnh lặng
Thong thả nhẹ nhàng thả bộ từng bước chân vào nơi yên nghĩ của người đã khuất. Từng ngôi mộ bằng đá nhỏ gọn nằm yên lặng tại mỗi góc. Duy nhất có hai ngôi mộ nằm bên nhau của hai ông bà tể tướng. Ánh sáng vàng vọt chênh chếch chiếu vào, cúi dầu trước vong linh người đã khuất. Ông trở thành người ngoại tộc thành công nhất tại đất nước Ấn Độ. Ông đã giúp sức cho hai triều vua của đế chế Mughal vĩ đại. Cát bụi đã trở về với cát bụi. Từ đây hai đất nước Ấn Độ và Iran như có nhiều duyên nợ từ hàng thế kỷ trước.
Tôi loanh quanh khu lăng mộ Itimad-ud-Daulah cùng với cổng và sân vườn tại cố đô Agra. Kiến trúc công trình này như một phác thảo cho tương lai của di sản văn hóa Taj Mahal. Qua đó nhận ra thiết kế khu lăng mộ của thời kỳ Mughal tại thành phố Agra ở bang Uttar Pradesh. Các vị vua đã chuyển sử dụng sa thạch đỏ kiêu hãnh sang cẩm thạch trắng đầy diễm lệ. Nhìn tổng thể khu lăng mộ Itimad-ud-Daulah cân đối hài hòa. Một tác phẩm kiến trúc xuất sắc đại diện cho giai đoạn Mughal phát triển rực rỡ.
Photo Samgoshare 
